Kamica żółciowa

Najczęściej występującą jest kamica pęcherzyka żółciowego. Poświęcimy jej najwięcej miejsca, ponieważ to ona przysparza pacjentom wielu bolesnych dolegliwości i prowadzi do dalszych powikłań, do których zaliczymy zapalenie oraz nowotwór pęcherzyka żółciowego.

Kamica żółciowa polega na odkładaniu się w przewodach żółciowych złogów, zwanych również kamieniami żółciowymi. Są to mikrokryształki o charakterze cholesterolowym lub mieszanym. Kamienie żółciowe mogą być tak mikroskopijne, że chory w ogóle nie jest świadom ich istnienia, mogą również przybierać spore rozmiary – w skrajnych wypadkach porównywalne nawet do orzecha włoskiego.

Nie ma konkretnych danych dotyczących zachorowalności na kamicę, szacuje się jednak, że cierpi na nią nawet 15-20% populacji. Co ciekawe, połowa przypadków nie jest rozpoznawana za życia pacjenta. Dzieje się tak z braku typowych objawów. Kamica pęcherzyka żółciowego częściej atakuje kobiety niż mężczyzn – w Polsce ta przewaga jest aż czterokrotna.

Objawy kamicy żółciowej

Należy zaznaczyć, że proces tworzenia się kamieni żółciowych może przebiegać latami, w związku z czym kamica bardzo często przebiega bezobjawowo. Nawet wtedy gdy kamienie znajdują się już w pęcherzyku, mogą być tak małe, że ich „właściciel” nigdy się o nich nie dowie lub zrobi to całkowicie przypadkowo, np. przy okazji innego badania (najczęściej badania USG jamy brzusznej, mającego na celu sprawdzenie kondycji wątroby lub nerek).

Pierwsze objawy kamicy zauważamy wówczas, gdy kamienie żółciowe przemieszczają się w pęcherzyku, podrażniając jego błonę śluzową. Należą do nich:

• dyskomfort i dolegliwości w nadbrzuszu
• nieprzyjemne uczucie pełności w okolicy prawego podżebrza lub górnej części brzucha
• zgaga, wzdęcia, zaparcia
• tkliwość i bolesność w prawym podżebrzu

Najbardziej charakterystycznym objawem kamicy żółciowej jest kolka żółciowa, której ataki występują zazwyczaj po błędach dietetycznych (np. po spożyciu tłustych, ciężkostrawnych, obfitych posiłków) lub w związku z silnymi emocjami. Ból towarzyszący atakowi wywodzi się z prawego podżebrza, może mieć swoje źródło również w dołku podsercowym. Promieniuje do prawej łopatki. Czasami pojawiają się mdłości i wymioty.

Ostry atak kolki żółciowej trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu godzin, choć zdarza się, że samoistnie przechodzi nieco wcześniej. Podczas ataku należy odpoczywać i przyjmować leki przeciwbólowe oraz rozkurczowe. Niezbędne jest również kilkudniowe stosowanie odpowiedniej diety. Jeżeli kamień żółciowy jest duży, zdarza się, że w trakcie swojej wędrówki po pęcherzyku utknie w przewodach żółciowych. Wówczas znacznie utrudnia lub nawet całkowicie blokuje odpływ żółci w kierunku dwunastnicy, co może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
• żółtaczka zaporowa (jej widocznym symptomem jest zażółcenie spojówek i skóry)
• wodniak lub ropniak pęcherzyka
• okołopęcherzykowe zapalenie otrzewnej
• zapalenie trzustki.

Do rzadszych powikłań zalicza się nowotwór oraz niedrożność jelita cienkiego.

Przyczyny choroby

Główną i podstawową przyczyną powstawania kamicy żółciowej jest nadmierne stężenie cholesterolu we krwi. Jest ono najczęściej wynikiem nieprawidłowej diety polegającej na jedzeniu tłustych, ciężkostrawnych potraw zawierających tłuszcze zwierzęce. W związku z powyższym, za istotną przyczynę kamicy uznaje się również otyłość.
Pozostałe czynniki warunkujące powstawanie kamicy żółciowej to:

• wiek – na kamicę rzadko cierpią osoby młode
• uwarunkowania genetyczne
• cukrzyca
• płeć – częściej chorują kobiety
• spadek i wahania wagi – radykalne ograniczenie spożywania tłuszczów, stosowane np. w trakcie kuracji odchudzającej, sprawia, że zmniejsza się ilość żółci niezbędnej do ich strawienia. Niewykorzystana żółć zalega w pęcherzyku, co może prowadzić do jej krystalizacji i powstawania złogów.

Istnieje pewne nietypowe kryterium, dzięki któremu stwierdza się ryzyko zachorowalności na kamicę żółciową. Nosi ono nazwę 4xF, co z angielskiego oznacza „forty, fat, female, fertile”. Zgodnie z tłumaczeniem chodzi o czterdziestoletnią (forty) otyłą (fat) kobietę (female), która ma za sobą kilka porodów (fertile). Mimo że zasada ta nie stanowi reguły i nie odnosi się do wszystkich przypadków, w pewnej mierze pomaga sprecyzować grupę ryzyka.

Rozpoznanie

Rozpoznanie kamicy żółciowej zaczyna się zwyczajowo wywiadem, w trakcie którego pacjent informuje lekarza o wszystkich występujących objawach. Następnie, podczas badania przedmiotowego, lekarz dotykiem sprawdza, czy pęcherzyk żółciowy jest powiększony i czy stawia opór przy uciskaniu. Najpowszechniejszym i najmniej agresywnym badaniem wykonywanym w celu potwierdzenia kamicy jest badanie USG jamy brzusznej. Pozwala ono nie tylko potwierdzić istnienie choroby, ale również określić wielkość i ilość kamieni znajdujących się w przewodach żółciowych.

W celu zbadania kamieni o charakterze wapiennym (powstałych wskutek osadzania się nadmiaru wapnia – tak jak np. w przypadku kamieni nerkowych) lekarz może zlecić wykonanie RTG jamy brzusznej. Badaniami towarzyszącymi USG są również analizy krwi oraz tzw. próby wątrobowe. Pomagają one między innymi stwierdzić, czy dodatkowo u pacjenta nie występuje stan zapalny pęcherzyka żółciowego.Jeżeli na podstawie wyników wcześniej przeprowadzonych badań klinicznych lekarz podejrzewa obecność nowotworu, najskuteczniejszą metodą jej potwierdzenia jest laparoskopia.